Szkoła Podstawowa nr 4 w Krotoszynie, w roku szkolnym 2008/2009 przystąpiła do pilotażowego programu Centrum Edukacji Obywatelskiej „Dobrze uczyć i oceniać w szkole samorządowej”, którego głównym celem było zapoznanie z ideą i zasadami oceniania kształtującego oraz wprowadzanie tego sposobu oceniania w codziennej pracy ucznia, nauczyciela oraz rodziców. Nauczyciele wykonywali zadania wynikające z uczestnictwa w programie. O podjętych działaniach na początku roku szkolnego poinformowani zostali uczniowie oraz ich rodzice, którzy mogli wyrazić własną opinię na temat wprowadzanego programu. Ponadto grupa nauczycieli uczestniczyła w kursie internetowym „ Lider oceniania kształtującego w szkole”. W trakcie trwania kursu liderzy organizowali spotkania rad pedagogicznych, na których zapoznawali nauczycieli z poszczególnymi modułami i materiałami szkoleniowymi. Wyznaczeni nauczyciele uczestniczyli również w dwudniowych szkoleniach dotyczących oceniania kształtującego oraz procedury SUS. Szkolenia te były szczególnie ważne ze względu na uczestnictwo nauczycieli z całej Polski. Stały się doskonałą okazją do wymiany doświadczeń i wyciągnięcie wniosków do własnej pracy.
4 października 2011 roku odbył się w SP4 panel koleżeński . Uczestniczyli w nim nauczyciele ze szkół w Krotoszynie, Ostrowie Wlkp. Skalmierzycach i Czaczu oraz moderator CEO pani Małgorzata Osińska.
Goście obserwowali pracę uczniów na lekcjach , rozmawiali z przedstawicielami Samorządu Uczniowskiego, Rady Rodziców, dyrektorem placówki oraz nauczycielami .
Paneliści przeanalizowali raport końcowy podsumowujący działania podjęte przez szkołę. Wysłuchali sprawozdań liderów zespołów zadaniowych. Odbyła się też dyskusja nad problemami oświaty ( m. in. zastanawiano się , jak zmniejszyć poziom agresji wśród uczniów, jak zachęcić rodziców do współpracy ze szkołą i jak pomóc uczniom w uczeniu się) . W tej części panelu udział wzięli przedstawiciele organu prowadzącego Naczelnik Wydziału Oświaty i Spraw Społecznych UM w Krotoszynie pani Małgorzata Mielcarek, nadzoru – starszy wizytator pan Dariusz Dębicki z Kuratorium Oświaty, przedstawiciel Rady Miejskiej pan Mirosław Gańko nauczyciele, rodzice i dzieci. Swoją obecnością zaszczycili nas przedstawiciele instytucji współpracujących ze szkoła pani Karina Bratborska z PPP, pan Wojciech Szuniewicz z KOK, pan Karol Kaj ZNP.
Udział w programie został zakończony przyznaniem szkole certyfikatu „Szkoły uczącej się”.

  • Co to jest Ocenianie Kształtujące?

Uczniowie naszej szkoły objęci są programem Ocenianie Kształtujące – OK. W ramach realizacji tego programu wprowadza się poszczególne elementy Oceniania Kształtującego.

Atmosfera w klasie.
Jaka atmosfera panuje w klasie i czy sprzyjać ona będzie uczeniu się bez rywalizacji. Jeśli dojdziemy do wniosku, że w zespole uczniowskim panuje konkurencja, że uczniowie są przyzwyczajeni do pracy dla nagrody – oceny, pochwały, plakietki wzorowego ucznia, to zastanówmy się, jak to zmienić. Dlaczego jest to ważne? Bowiem jeśli mamy „najlepszych”, to będą też „najsłabsi” lub „najgorsi”. Ci z kolei będą pracowali, żeby uniknąć kary. Będą również bali się zadawać pytania i udzielać odpowiedzi, żeby się nie kompromitować. I to nie tylko w oczach nauczyciela, ale również (a może przede wszystkim) w oczach kolegów. Może dojść też do takiej sytuacji, że będą bojkotować lekcję, wprowadzać swoistą modę na nieuczenie się, szykanować „kujonów”.
Rolą nauczania jest wspieranie uczniów, a nie ocenianie ich i wykazywanie  jak mało jeszcze umieją.

Element 1
Cele lekcji.
 

Uczniowie muszą wiedzieć, dokąd zmierzają. Jeśli będą znali założony cel, to łatwiej będzie go wspólnie osiągnąć.
Użyjemy tu takiego porównania: Pewien człowiek wybierał się na spacer, miał do dyspozycji wiele tras, ale nie miał celu swojej wycieczki. Przespacerował się więc po okolicy, wybierając różne ścieżki, ale nie dotarł do wszystkich interesujących miejsc, gdyż nie wiedział nawet o ich istnieniu. Następnym razem człowiek dowiedział się, że w okolicy są bardzo ciekawe miejsca do zwiedzania, zaplanował swoją wycieczkę, wytyczył trasę i zwiedził wszystko, co zamierzał.
Podobnie jest z uczniem, który zna tylko temat lekcji, ale nie wie, co jest celem lekcji, co ma poznać i po co. Jeśli dopuścimy ucznia do tajemnicy, dokąd zmierzamy, to  może uda się go namówić do zwiększenia tempa „marszu” lub zatrzymania się na pewien czas w ważnym strategicznie miejscu.
Każdego dnia dzieci mają podany temat lekcji np.

Temat dnia: Najlepszy komputer nie zastąpi kolegi.

 Cele lekcji (sformułowane w języku ucznia po to, żeby były dobrze zrozumiane)

  1. Będziesz umiał ułożyć pytania do przeczytanego tekstu.

  2. Nauczysz się rytmicznie czytać oraz stukać zdania.

  3. Będziesz umiał napisać wyraz ze zmiękczeniami ń, ni, ź, zi

  4. Sprawnie będziesz dodawać i odejmować do 20.

Pod koniec zajęć uczniowie będą potrafili odpowiedzieć na następujące pytania (na lekcji zada je nauczyciel, a w domu rodzice)

  1. Dziś nauczyłem się ....
  2. Zrozumiałem, że.......
  3. Przypomniałem sobie, że.........
  4. Zaskoczyło mnie, że.........

Element 2

Kryteria oceniania.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ustaliliśmy już cele lekcji. Wiemy więc, dokąd zdążamy, co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz musimy ustalić, jakie zjawiska i fakty pokażą, że osiągnęliśmy założone cele na danej lekcji, jak również dla większego działu. NaCoBeZU, czyli na co będę zwracać uwagę oceniając pracę ucznia.

  1. Dzięki „nacobezu” zawieramy z uczniem umowę dotyczącą tego, co podlega ocenie.

  2. Uczniowie wiedzą, jakie wiadomości i umiejętności muszą opanować na lekcji i jaki poziom wykonania zadania jest wymagany.

  3. Uczniowie wiedzą jakie wiadomości powinni powtórzyć do sprawdzianu oraz jakie elementy pracy domowej lub konkretnego ćwiczenia będą oceniane.

  4. Kryteria nacobezu ustala sam nauczyciel lub formułuje wspólnie z uczniami.

Element 3

Informacja zwrotna.

 

 

 

 

 

 

I

 

Informacja zwrotna (IZ) jest dialogiem nauczyciela z uczniem mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. Najczęściej przyjmuje ona formę komentarza pisemnego lub ustnego do pracy ucznia. Powinniśmy pamiętać o niezbędnych czterech elementach informacji zwrotnej :

  • wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [+ +];
  • odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [ - ];
  • wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę [D]
  • wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej [f]

Element 4

Ocena koleżeńska i samoocena.

Ocenianie kształtujące jest nauczaniem wspomagającym uczniów w ich procesie uczenia się. Między innymi oznacza to, że duża część odpowiedzialności za uczenie się spoczywa na uczniu. W ocenianiu kształtującym szukamy sposobów na to, aby uczniowie tę odpowiedzialność chcieli przejąć. Pomocne może być ograniczenie roli nauczyciela w ocenianiu prac uczniów i zachęcenie uczniów do oceny koleżeńskiej i samooceny. W szkole zwykle ściśle są określone role jakie pełni nauczyciel i uczeń. Nauczyciel ma obowiązek ucznia nauczyć, a uczeń jest odbiorcą wiedzy przekazywanej.
W ocenianiu kształtującym chcemy przełamać znaną szkolną zabawę w „policjanta i złodzieja”, w której nauczyciel śledzi tylko potknięcia ucznia, a uczeń stara się oszukać nauczyciela. Wprowadzając ocenę koleżeńską i samoocenę stawiamy ucznia w roli nauczyciela. Nie rozliczamy ucznia, nie oceniamy, nie szufladkujemy. Teraz uczniowie (na podstawie ustalonych kryteriów oceniania) wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki.
W ocenie koleżeńskiej, z jednej strony bardzo dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej strony uczą się od swego kolegi innego podejścia do zagadnienia. Dodatkowym profitem przy ocenie koleżeńskiej jest to, że uczniowi dużo łatwiej jest przyjąć informację zwrotną od rówieśnika, choćby dlatego, że wyrażona jest językiem, którym uczniowie porozumiewają się na co dzień. Również uczniowie w roli „nauczyciela” stają się bardziej odpowiedzialni i przykładają się do napisania dobrego komentarza, a wtedy sami się również uczą.
Jakie korzyści możemy mieć ze stosowania oceny koleżeńskiej i samooceny przez naszych uczniów?

  • Uczniowie stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się.

  • Uczniowie lepiej rozumieją czego się uczą i po co.

  • Wzrasta u uczniów poczucie własnej wartości, pewności siebie i motywacji do nauki

  • Uczniowie wiedzą, czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się jeszcze nauczyć.

  • Uczniowie łatwiej przyznają się, że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania.

  • Uczniowie chętniej przystępują do poprawy swojej pracy i w mniejszym stopniu porównują się z innymi uczniami.

  • Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów i dla nauczyciela, w klasie panuje atmosfera sprzyjająca uczeniu się.

  • Nauczyciel ma stałą informację o postępach indywidualnych uczniów.

  • Nauczyciel może wraz z uczniami planować osiąganie przez uczniów założonych celów.

  • Nauczyciel oszczędza czas poświęcany na poprawianie prac uczniów.
     

Badanie wykazują, że człowiek uczy się najlepiej wtedy, gdy tłumaczy coś innym. Ocena koleżeńska daje właśnie takie możliwości. Oceniając prace kolegów uczeń ma okazję zwrócić uwagę na te aspekty, które w swojej pracy pominął i w ten sposób się uczy. Uczniowie nie tylko udzielają sobie nawzajem informacji zwrotnej, ale również dyskutują na ten temat i mogą udzielić sobie wskazówek. Uczniowie wolą, gdy ich pracę sprawdza koleżanka lub kolega. Nie boją się wtedy kompromitacji, mają czas na dokładne przedyskutowanie oceny i w końcu mogą pracę poprawić przed pokazaniem jej nauczycielowi.

Opracowane na podstawie materiałów szkoleniowych SUS

Jedną z metod stosowanych w OK jest metodnik, który dzieci z klas pierwszych dostały od rodziców z okazji “Dnia Dziecka”. Oto jak wygląda praca z metodnikiem:

Światła – trzy kartki w kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym

Uczniowie wystawiają odpowiedni kolor w celu poinformowania:
 

  • zielony – daję sobie świetnie radę, wszystko rozumiem

  • żółty – mam pewne wątpliwości

  • czerwony – nic nie rozumiem, proszę o pomoc

Po zastosowaniu tej techniki nauczyciel może poprosić „zielonych” o wytłumaczenie wątpliwości w parach „żółtym”, natomiast „czerwonym” sam wytłumaczy wszystko od początku. Innym wariantem metody jest używanie tylko dwóch świateł: zielonego i czerwonego na wyrażenie zgody lub jej braku.

Karty: A, B, C i D

Nauczyciel zadaje uczniom pytanie z możliwością czterech różnych odpowiedzi. Uczniowie po zastanowieniu się (najlepiej w parach) decydują, którą odpowiedź wybierają.

Białe tablice

Nauczyciel zadaje pytanie, a uczniowie piszą odpowiedź ścieralnym flamastrem na białej tablicy. Podnoszą swoją tablicę i nauczyciel ma obraz odpowiedzi całej klasy. Metoda zmusza każdego ucznia do udzielenia odpowiedzi.

Patyczki

Na początku lekcji uczniowie oddają nauczycielowi patyczki ze swoimi imionami. Nauczyciel po zadaniu pytania losuje patyczek z imieniem ucznia, który odpowiada. Zapewnia to różnorodność wyboru osób i mobilizuje każdego ucznia do poszukiwania odpowiedzi.

Zakaz podnoszenia rąk

Jest to karta dla nauczyciela, który swoim metodnikiem przypomina uczniom o ustalonej zasadzie – niezgłaszania się do odpowiedzi przez podnoszenie ręki. Wprowadzenie tej zasady jest konieczne przy pracy z zastosowaniem metodnika. Dzięki niej oraz zastosowaniu patyczków wszyscy mobilizują się do poszukiwania odpowiedzi na pytanie nauczyciela. Karta pozwala bezgłośnie przypomnieć uczniom o wprowadzonej umowie.

Materiały do pobrania: