Urodził się
23 lipca 1842 w Przemyślu, zmarł 16
maja 1907 w Krakowie – polski lekarz, społecznik, pionier wychowania
fizycznego w Polsce. Od roku 1895 profesor ginekologii i położnictwa na
Uniwersytecie Jagiellońskim. Znany głównie z zakładania ogrodów zabaw
dla dzieci, tzw. ogródków jordanowskich.
Lata młodzieńcze Pochodził ze zubożałej
szlacheckiej rodziny z Zakliczyna. Był synem Bonifacego Jordana i Salomei z
Wędrychowskich Jordanowej. Ojciec jego zarabiał dawaniem korepetycji, matka
natomiast prowadziła dom. Wykształcenie gimnazjalne zdobył w Tarnopolu (pierwsze
cztery klasy) i Tarnowie. W 1861 roku brał udział w narodowych manifestacjach,
za co groziło mu relegowanie ze szkoły, więc w 1862 wyjechał za granicę do
Triestu, a rok później złożył egzamin dojrzałości w języku włoskim (został
wyróżniony). Zaczął studia medyczne w Wiedniu. Od roku 1863 kontynuował naukę na
Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia zakończył w 1867 egzaminem ścisłym, nie
przystąpił jednak do egzaminu dyplomowego z powodu zapalenia opłucnej. Wyjechał
do Berlina, a stamtąd do Nowego Jorku. W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy
zetknął się z gimnastyką szwedzką dla młodych kobiet i dziewcząt (system
Lingów), która stała się jego pasją. W USA rozpoczął praktykę położniczą i
ginekologiczną, otworzył też szkołę położnych. Po powrocie do Europy prowadził
praktykę w Anglii i Niemczech.
Powrót do Polski Wrócił do Polski i
w 1870 roku otrzymał dyplom doktora medycyny. Zdobył uznanie jako lekarz
ginekologii, specjalista położnik. Oprócz praktyki lekarskiej prowadził zajęcia
dydaktyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był przez rok dziekanem na Wydziale
Lekarskim UJ.
Funkcje społeczne Henryk Jordan był
wielkim społecznikiem o wszechstronnych zainteresowaniach. Pełnił wiele funkcji
społecznych. Od 1895 do 1901 był posłem miasta Krakowa na Sejm Krajowy, ponadto
był przedstawicielem Krakowskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Towarzystwa
Lekarskiego oraz Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Dzięki działaniom
Jordana wprowadzono w szkołach obowiązkowe lekcje gimnastyki (zwanej później
kulturą fizyczną czy wychowaniem fizycznym) oraz opiekę lekarską. Krakowskie
Błonia Największym i najbardziej zapisanym w historii dziełem Jordana było
założenie na krakowskich Błoniach (na wzór amerykański) w 1889 pierwszego w
Europie publicznego ogrodu zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15. W
ogrodzie tym mieściły się rozmaite urządzenia sportowe: basen, 12 boisk - każde
o innym przeznaczeniu, ścieżki zdrowia i wiele innych. W ogrodzie Jordana można
było ćwiczyć lekkoatletykę i gimnastykę. W parku znajdowały się także sale do
zajęć w razie niepogody, prysznice, szatnie, magazyny, a od roku 1906 warsztaty
do prac ręcznych i poletka doświadczalne. Była również "Mleczarnia" służąca
dożywianiu dzieci.
Działalność i motta Wszystkie
zajęcia poprawiające rozwój psychomotoryczny dla określonych grup wiekowych były
prowadzone przez lekarzy. Za cel stawiał sobie: "Dawać zdrowie i radość
poprzez gry w słońcu i na powietrzu". Twierdził że: "Ciągle być poważnym i
nieustannie pracować żaden człowiek nie zdoła. Zmęczone ciało wymaga odpoczynku,
znużony umysł wymaga wytchnienia, a dusza pragnie wesołości, tego nastroju,
który życie milszym nam czyni".
Ogródki jordanowskie Koncepcja
ogrodu zabaw Jordana zdobyła wielkie uznanie nie tylko w Polsce. Zgodnie z
hasłem, które szerzył dr Jordan - o wychowaniu zdrowego pokolenia Polaków -
zaczęto otwierać Ogrody Jordanowskie w innych miastach: Warszawie, Płocku,
Kaliszu, Lublinie. W 1928 powstało Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich, które
propagowało i wspierało zakładanie tego typu obiektów rekreacyjno-sportowych dla
dzieci.
Historia Pomysł Jordana szybko
znalazł akceptację społeczeństwa i w krótkim czasie powstało wiele podobnych
ogrodów, które chętnie zakładano aż do wybuchu II wojny światowej. Równocześnie
powstawały ogrody Raua. W czasach powojennych zaprzestano zakładania kosztownych
ogrodów jordanowskich, ograniczając powierzchnię kilkuhektarowych ogrodów dla
dzieci do znanych współcześnie placów zabaw, pozbawionych najczęściej zieleni.
Ogrody Jordana stwarzały dzieciom i młodzieży warunki sprzyjające ich pełnemu
rozwojowi fizycznemu, społecznemu i psychicznemu. Były w nich miejsca do zabaw
zespołowych i sprawnościowych, ale również części tematyczne. Obok boisk i
basenów budowano pawilony i sale do zabaw, zajęć świetlicowych. Ogrody
jordanowskie to kraina, którą dzieci mogły same kształtować – współcześnie tego
typu tereny zabaw dla dzieci zwane są robinsonadami.
Obecnie Dzisiejsze tereny zabaw dla
dzieci, chociaż nazywane ogrodami jordanowskimi, pod względem kompozycji
niewiele mają wspólnego z pierwotną formą Parku Jordana – wyrażają jednak tę
samą troskę o zdrowie i prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży. Pozostało niewiele
ogrodów zachowujących ten pierwotny charakter: w Warszawie np. 3 ogród
Jordanowski przy ul. 3 maja, w Krakowie i jeden w Szczecinie przy parku
Naokowskiego, utworzony po wojnie (nazwy pozostawiono). Aktualnie ogród
jordanowski w Szczecinie pozostaje wyłącznie placem zabaw.
Ewenement w skali światowej Ogrody
jordanowskie w Polsce są ewenementem w skali świata, głównie ze względu na
pomysł założenia ogrodu wyłącznie dla dzieci i młodzieży, co w wielowiekowej
kulturze Europy do końca XIX wieku nie miało miejsca. Równie ważna była nauka
młodych Polaków mieszkających w Galicji o prawdziwej historii ich przodków.
|