27 października 2015 roku miało miejsce uroczyste otwarcie rekonstrukcji kurhanu z epoki brązu, położonego na cmentarzysku w Smoszewie, pow. Krotoszyn. Kurhany to dawne miejsca pochówku w kształcie stożkowego kopca usypanego z ziemi. Smoszewska nekropolia zlokalizowana jest w obrębie dąbrowy, wchodzącej w zasięg kompleksu lasów krotoszyńskich.

Rekonstrukcja jest rezultatem trwającej od kilku lat współpracy pomiędzy Instytutem Prahistorii Wydziału Historycznego UAM oraz Urzędem Miejskim w Krotoszynie i Nadleśnictwem Krotoszyn.



Ochrona tego ważnego pod względem przyrodniczym i gospodarczym drzewostanu, sprawowana przez służby leśne na przestrzeni wielu dekad, przyczyniła się do wyjątkowo dobrego stanu zachowania reliktów pradziejowych, jakimi są kurhany. Ta specyfika mogił smoszewskich zwróciła uwagę archeologów już na początku ubiegłego wieku.


Archiwalne zdjęcie kurhanów smoszewskich wykonane przez W. Thamma w 1916 roku (Archiwum Muzeum Archeologicznego w Poznaniu)

W latach 20-tych badania wykopaliskowe prowadził na stanowisku znany wielkopolski badacz i propagator wiedzy na temat pradziejów, a także jeden z założycieli uniwersytetu w Poznaniu, prof. Józef Kostrzewski.


Szkic wewnętrznej części kurhanu nr 8 wykonany w trakcie badań wykopaliskowych prof. J. Kostrzewskiego w 1923 roku (Archiwum Muzeum Archeologicznego w Poznaniu)


Szkic wewnętrznej konstrukcji kurhanu nr 20 wykonany w trakcie badań wykopaliskowych prof. J. Kostrzewskiego w 1923 roku (Archiwum Muzuem Archeologicznego w Poznaniu)

Opublikowane wyniki tych prac spotkały się z dużym zainteresowaniem wśród specjalistów od epoki brązu i stanowiły przyczynek dla podejmowania kolejnych ekspedycji we wspomnianym miejscu.


Przykłady różnych struktur kamiennych w kurhanach kultury mogiłowej w Smoszewie: a, b - rzut pionowy oraz przekrój poprzeczny przez jądro kamienne oraz zewnętrzny wieniec kamienny (a: Smoszew, kurhan 8; b Smoszew, kurhan 20 - M. Gedl, Kultura Przedłużycka. Prace Komisji Archeologicznej PAN Oddział w Krakowie, nr 14. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, Ryc. XLIV)

W latach 2009-2011 trwały wykopaliska archeologiczne prowadzone przez połączony zespół pracowników i studentów Instytut Prahistorii UAM oraz Institut für Ur- und Frühgeschichte CAU w Kilonii. Ich efektem jest przebadanie pojedynczej mogiły datowanej na środkową epokę brązu (ok. 1500-1300 p. Chr.). Wewnątrz nasypu ziemnego archeologom udało się odkryć dobrze zachowane struktury grobowe wzniesione z kamienia oraz pozostałości darów pośmiertnych w postaci fragmentów ceramiki i brązowej szpili.


Szpila odlana z brązu odnaleziona wewnątrz kurhanu nr 15, w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w 2010 roku. Ta sama szpila na fotografii.


Wyposażenie kurhanów w Smoszewie: ceramika: 1, 5-6 - kurhan nr 1; 2, 4, 7 - kurhan nr 2; 3 - kurhan nr 8; przedmioty metalowe: 8 - szpila z kurhanu nr 1; 9 - sztylet z kurhanu nr 8 (zbiory Muzeum Archeologicznego w Poznaniu)

W 2013 roku na mocy trójstronnego porozumienia pomiędzy Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Urzędem Miejskim w Krotoszynie oraz Nadleśnictwem Krotoszyn podjęto decyzję o zrekonstruowaniu elementów konstrukcyjnych kurhanu wraz z pochówkiem. Główny ciężar praz związanych rekonstrukcją wziął na siebie Urząd Miejski w Krotoszynie, organizując to przedsięwzięcie pod względem prawnym, jak i angażując do niego poszczególnych wykonawców. Nadleśnictwo zobowiązało się natomiast do zbudowania drewnianej kładki nad obiektem, umożliwiającej zwiedzanie kurhanu oraz drewnianych stojaków pod tablice informacyjne w języku polskim i angielskim.



Za stronę merytoryczną przedsięwzięcia odpowiada Pracownia Archeologii Śródziemnomorskiej Epoki Brązu, Instytut Prahistorii UAM. Tam opracowano projekt rekonstrukcji kurhanu i przygotowano tekst na tablice.

W trakcie uroczystości udostępnienie kurhanów zwiedzającym 27 października 2015 roku uczestnicy mieli rzadką okazję, aby przyjrzeć się materialnym pozostałościom obrządku pogrzebowego, praktykowanego przez społeczności zamieszkujące południową Wielkopolskę 3500 tys. lat temu. Po otwarciu rekonstrukcji odbył się wykład w Muzeum Regionalnym im. Hieronima Ławniczaka wygłoszony przez mgr. Mateusza Cwalińskiego, który przedstawił słuchaczom historię badań kurhanów w Smoszewie oraz przybliżył wiedzę na temat twórców owych grobowców.


Postać w kurhanie smoszewskim


Postać w kurhanie smoszewskim

Należy wspomnieć, że wykopaliska archeologiczne nie były jedynymi pracami wykonanymi przez archeologów z UAM. W 2012 roku wykonano lotniczy skaning laserowy całej powierzchni lasów krotoszyńskich, w wyniku czego udało się zlokalizować ponad 120 kurhanów z epoki brązu. Obecnie na tym terenie trwają nieinwazyjne badania archeologiczne wykrytych obiektów, w ramach których Instytut Prahistorii UAM współpracuje z Muzeum Archeologicznym w Poznaniu.

Jak dojechać?

Poniżej prezentujemy mapkę lokalizacji kurhanów smoszewskich (na mapie nazwane 'kurhany prehistoryczne' - obok Studni św. Marcina).



Zapraszamy do zwiedzania!




-------
* Na podstawie materiałów udostępnionych przez UAM w Poznaniu, zdjęć pochodzących ze zbiorów Nadleśnictwa Krotoszyn oraz Urzędu Miejskiego w Krotoszynie; mapa ze zbiorów PTTK o/Krotoszyn