Muzeum Regionalne w Krotoszynie serdecznie zaprasza na wakacyjną ekspozycję czasową zatytułowaną „Skarby Doliny Prosny”. Wernisaż wystawy, z udziałem archeologów z Muzeum Okręgowego w Kaliszu, odbędzie się w czwartek 22 czerwca o godzinie 17.30, natomiast sama ekspozycja będzie czynna do 20 sierpnia bieżącego roku.

Organizatorem wystawy jest Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej wraz z Kaliskim Stanowiskiem Archeologicznym Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

Jeszcze raz serdecznie zapraszamy!

Autorzy o wystawie:

Ekspozycja powstała w związku z obchodami jubileuszu „Osiemnastu i pół wieku Kalisza” i przedstawia najcenniejsze zabytki archeologiczne z Kalisza i okolic. Na wystawie dominują licznie odkrywane monety,  które doskonale ilustrują bogatą historię tych ziem.

Ekspozycję otwiera depozyt kilkudziesięciu przedmiotów brązowych odkrytych 2010 r. w okolicy Bolesławca nad Prosną koło Kępna, przekazany do zbiorów kaliskiego muzeum. W skład skarbu wchodziły: zapinki typu Spindlersfeld, bransolety mankietowate, bransolety lub nagolenniki obręczowe, podwójnie tordowany naszyjnik, fragment zawieszki lub szpili z główką w kształcie koła szprychowego, zawieszki – ogniwka (ozdoby noszone przy głowie, bądź element spinania szat) oraz tarczki z odlanymi uszkami. Przedmioty znajdujące się w depozycie pozwalają datować skarb na 2. połowę IV okresu epoki brązu lub 1. połowę V okresu epoki brązu. 

Kilka lat temu w rejonie wsi Janków dokonano pierwszych odkryć monet celtyckich, których sukcesywnie przybywało, a które wskazywały na to, że w rejonie Kalisza zamieszkiwała ludność mająca kontakty z Celtami, a może nawet i sami Celtowie. Najbardziej niezwykłym osiągnięciem tych badań był jednak fakt, że owe celtyckie monety zwane staterami były wybijane na miejscu, a więc w Jankowie. Byłaby to więc jedna z najstarszych mennic z terenów obecnej Polski, a same monety z niej pochodzące, choć niepozorne, będą stanowić jedną z głównych atrakcji wystawy.

Szlak bursztynowy i odbywające się za jego pośrednictwem kontakty miejscowej ludności z Imperium Rzymskim również pozostawiły po sobie liczne ślady w postaci monet, a także innych zabytków archeologicznych. Z różnych stanowisk z Kalisza i okolic znamy znaleziska denarów i antoninianów rzymskich, datowanych od I wieku p. n. e. po III w. n. e. Wspomnieć należy również o nieco późniejszym, bo z okresu wędrówek ludów, skarbie z Zagorzyna, który znaleziony został w latach dwudziestych XX wieku. Jest to jedno z najwspanialszych znalezisk tego okresu z terenów Polski – zawierało liczne ozdoby, monety srebrne, a także kilka niezwykle rzadkich, złotych, późnorzymskich cesarskich medalionów. Skarb ten, niestety, jeszcze przed wojną uległ rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu, a do dzisiaj zachował się w niewielkiej części. Obecnie fragment zabytku z tego wyjątkowego znaleziska znajduje się w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Na wystawie prezentowane są także zabytki archeologiczne z bogatego cmentarzyska położonego w miejscowości Wesółki – grób kowala, a także miecz z imieniem płatnerza rzymskiego ALIUS PA.

W okresie średniowiecza Kalisz przeżywał swój drugi rozkwit – na wystawie prezentowanych jest kilka skarbów monet z tego czasu. Najstarszy, z Kalisza-Piwonic, ukryty został w 1. połowie X wieku. Nieco młodszy depozyt – z Kalisza-Rajskowa, zdeponowany na przełomie X i XI wieku oprócz orientalnego srebra zawierał także monety europejskie i fragmenty ozdób. Najcenniejszym elementem skarbu jest denar Bolesława Chrobrego z przedstawieniem strzały, uważany za pierwszą polską monetę, zapewne wyprodukowaną w mennicy gnieźnieńskiej. Na uwagę zasługuje również największy znany skarb denarów krzyżowych z terenu Polski. Jego zachowana część liczy ponad 13 tysięcy zabytków. W depozycie znalazły się niezmiernie rzadkie monety Sieciecha – wojewody Władysława Hermana, a także krzyżówki przypisywane jemu i księciu Zbigniewowi – pierworodnemu synowi Władysława I. Bardzo ciekawym zespołem, jest odkryty w Kaliszu-Dobrzecu skarb placków srebra, datowany na przełom XI i XII wieku. Ten odkryty w 2011 r. zespół jest jednym z nielicznych w Polsce, zawierających prawie wyłącznie bryłki srebra a nie monety. Z wczesnośredniowiecznego obiektu, datowanego na przełom XI i XII wieku pochodzi jeden z najcenniejszych kaliskich zabytków – złota ozdoba w kształcie głowy byka. Nieco późniejsze, bo z okresu rozbicia dzielnicowego, są inne ciekawe zabytki – między innymi patena kaliska (na wystawie znajdzie się kopia), dar  księcia Mieszka III dla klasztoru w Lądzie nad Wartą. Godnym uwagi jest też unikatowy jednostronny denar przedstawiający króla Przemysła II, odkryty w czasie badań archeologicznych w Wielowsi.

Przemiany jakie zaszły w mennictwie europejskim w XIV wieku, zaowocowały pojawieniem się w Polsce nowej monety – grosza praskiego. Bicie tej dużej, bo ważącej 3,5 grama, srebrnej monety rozpoczął król czeski Wacław II i bardzo szybko stała się ona pieniądzem międzynarodowym w naszej części Europy. Nie ominęła rzecz jasna także doliny Prosny, co potwierdzają odnajdowane znaleziska tych monet. Z samego Kalisza i okolic znane są trzy skarby – m.in. z Kalisza (ul. Narutowicza) i z Szulca.

Naszą wyprawę po historii Kalisza w monecie zakończy prezentacja skarbu z Kościelnej Wsi. Depozyt ten jest największym, zachowanym do chwili obecnej późnośredniowiecznym znaleziskiem monetarnym z okolic Kalisza. W efektownym, glazurowanym naczyniu, zdobionym wyobrażeniami głów ludzkich znajdowało się ponad 3500 monet, przede wszystkim denarów z okresu panowania pierwszych Jagiellonów. Monety te, po upadku groszy praskich w czasie wojen husyckich, stały się aż do początków XVI wieku jednym z podstawowych środków płatniczych w ówczesnej Polsce.

Na towarzyszących zabytkom planszach przedstawione zostały zabytki ze wspomnianego wcześniej skarbu z Zagorzyna, bardzo rzadkie brakteaty Mieszka III Starego produkowane w Kaliszu oraz denary kaliskie króla Kazimierza Wielkiego, przedstawiające po jednej stronie orła, a po drugiej głowę wołu – herb ziemi i województwa kaliskiego.

Michał Zawadzki

Leszek Ziąbka

Adam Kędzierski